Jak prawnicy w Polsce mogą skutecznie wykorzystywać AI? Praktyczny przewodnik po promptowaniu w kancelarii: schematy, gotowe prompty, bezpieczeństwo i tips & tricks.
Promptowanie dla prawników: praktyczny przewodnik po AI
W 2025 r. sztuczna inteligencja przestała być futurystycznym hasłem, a stała się codziennym narzędziem pracy wielu kancelarii w Polsce. Coraz więcej zespołów prawnych testuje ChatGPT i inne modele GenAI do analizy dokumentów, badań prawniczych czy tworzenia pierwszych wersji pism. Szybko okazuje się jednak, że jakość efektów w ogromnym stopniu zależy od jednego, wciąż niedocenianego elementu: promptowania, czyli umiejętnego formułowania poleceń dla AI.
W ramach serii „AI dla Polskich Kancelarii Prawnych: LegalTech” ten artykuł skupia się na bardzo praktycznym aspekcie: jak prawnicy mogą świadomie projektować prompty, żeby AI rzeczywiście ich odciążała, a nie generowała dodatkową pracę i ryzyka. Nie będziemy mówić ogólnie o sztucznej inteligencji – skupimy się na konkretnych schematach, przykładach i tipach, które można zastosować już następnego dnia w kancelarii.
Poniżej znajdziesz sprawdzone tips & tricks inspirowane praktyką polskich prawników, doświadczeniami z meetupów LegalTech oraz wdrożeń GenAI w kancelariach i działach prawnych.
1. Czym właściwie jest „dobre promptowanie” prawnika?
Dla wielu prawników pierwsze zetknięcie z AI wygląda podobnie: wpisują ogólne pytanie typu „napisz umowę najmu lokalu użytkowego” i dostają odpowiedź, która wygląda „prawniczo”, ale jest pełna ogólników i daleka od ich standardu kancelaryjnego. To niekoniecznie wina narzędzia – często to skutek zbyt ogólnego promptu.
Możliwości GenAI są tak dobre, jak precyzyjne są nasze instrukcje.
Dobre promptowanie dla prawnika oznacza:
- jasne określenie roli, jaką ma przyjąć AI (np. „prawnik in-house w spółce produkcyjnej”, „asystent ds. badań prawniczych”),
- konkretny cel zadania (np. „streszcz”, „porównaj”, „zapytaj o brakujące informacje”, „zaproponuj alternatywną klauzulę”),
- uwzględnienie kontekstu prawnego (jurysdykcja, typ klienta, ryzyka biznesowe),
- zdefiniowanie formy i poziomu szczegółowości odpowiedzi (np. konspekt, tabelka, draft e‑maila, projekt pisma).
Dobrze sformułowany prompt przypomina krótką instrukcję dla aplikanta czy młodszego prawnika – im precyzyjniej opiszesz zadanie, tym większa szansa na sensowny rezultat.
2. Kluczowy schemat promptu dla prawnika (RACS)
W codziennej pracy warto oprzeć się na prostym schemacie, który można zapamiętać i stosować niemal automatycznie. Proponowany model to RACS:
- Rola (kim ma być AI?)
- Akcja (co ma zrobić?)
- Kontekst (w jakiej sytuacji?)
- Styl / struktura (w jakiej formie?)
2.1. Rola
Ustal najpierw, jaką „czapkę” ma założyć AI.
Przykłady:
- „Działaj jako radca prawny obsługujący średniej wielkości spółkę produkcyjną w Polsce.”
- „Jesteś asystentem prawnym przygotowującym materiały dla partnera kancelarii.”
- „Jesteś specjalistą ds. compliance w instytucji finansowej działającej w Polsce.”
To proste zdanie znacząco zmienia sposób, w jaki model „myśli” o zadaniu.
2.2. Akcja
Zadbaj, żeby główne polecenie było jednoznaczne i mierzalne.
Zamiast:
- „opowiedz o...” –
lepiej użyj:
- „porównaj dwie wersje umowy i wskaż różnice w obowiązkach stron”,
- „opracuj konspekt pisma procesowego na podstawie poniższych faktów”,
- „wypunktuj potencjalne ryzyka prawne wraz z krótkim uzasadnieniem każdego z nich”.
2.3. Kontekst
Bez kontekstu AI będzie zgadywać. Podaj:
- jurysdykcję (np. „polskie prawo cywilne”, „prawo pracy w Polsce”),
- typ klienta (start‑up, spółka giełdowa, JST, NGO),
- skrótowy opis stanu faktycznego,
- kluczowe ograniczenia (np. „klient ma niską tolerancję na ryzyko”).
2.4. Styl / struktura
Określ, jak ma wyglądać efekt końcowy:
- „odpowiedź w formie punktów (max 8 punktów)”
- „zastosuj język prosty, zrozumiały dla przedsiębiorcy bez wykształcenia prawniczego”
- „zakończ odpowiedź listą pytań, które powinienem zadać klientowi, żeby doprecyzować stan faktyczny”.
Im bardziej zdefiniujesz strukturę, tym mniej pracy przy późniejszej edycji.
3. Konkrety: prompty, które naprawdę pomagają w pracy kancelarii
Poniżej przykłady promptów zaprojektowanych specjalnie z myślą o polskich kancelariach. Warto je traktować jako szablony startowe i dopasować do własnej praktyki.
3.1. Analiza umowy – identyfikacja ryzyk
Cel: szybkie wychwycenie obszarów do dalszej analizy przez prawnika.
Przykładowy prompt:
„Działaj jako radca prawny obsługujący polską spółkę z o.o. w branży IT. Twoim zadaniem jest wstępna analiza ryzyk w umowie, którą wklejam poniżej.
- Pracuj w oparciu o prawo polskie.
- Wypunktuj maksymalnie 10 najistotniejszych ryzyk dla mojego klienta (przyjmij, że klient jest Zleceniodawcą).
- Dla każdego ryzyka podaj: (a) krótki opis, (b) wskazanie konkretnego postanowienia umowy, którego dotyczy, (c) prostą rekomendację, co moglibyśmy zaproponować drugiej stronie.
Na końcu zaproponuj listę 5–7 pytań, które powinienem zadać klientowi, aby lepiej zrozumieć jego profil ryzyka. Oto treść umowy: [TU WKLEJ UMOWĘ].”
Co zyskujesz?
- wstępne „mapowanie” umowy przed pogłębioną analizą,
- gotową listę tematów do omówienia z klientem,
- oszczędność czasu przy tworzeniu notatki z ryzykami.
3.2. Badanie prawnicze (legal research) w polskich realiach
AI nie zastąpi oficjalnych źródeł prawa ani orzecznictwa, ale może być dobrym punktem wyjścia do badania tematu.
Przykładowy prompt:
„Jesteś asystentem prawnym w polskiej kancelarii specjalizującej się w prawie pracy. Klient – średniej wielkości firma produkcyjna – pyta o możliwość wprowadzenia monitoringu wizyjnego w pomieszczeniach socjalnych.
- Pracuj w kontekście polskiego prawa pracy oraz przepisów ochrony danych osobowych.
- Zrób wstępne opracowanie tematu w formie notatki wewnętrznej dla zespołu (max 2 strony A4).
- Wyodrębnij: (a) główne podstawy prawne, (b) typowe ryzyka naruszeń, (c) praktyczne rekomendacje dla pracodawcy, (d) otwarte kwestie wymagające dalszego researchu w źródłach oficjalnych.
Na końcu dodaj listę słów kluczowych, które warto wykorzystać, prowadząc szczegółowe badanie w profesjonalnych bazach prawniczych.”
Jak z tym pracować?
- traktuj wynik jako draft notatki, którą i tak zweryfikujesz,
- od razu masz listę haseł do wyszukania w bazach (LEX, Legalis itp.),
- skracasz czas potrzebny na zrobienie pierwszego „rozeznania” tematu.
3.3. Upraszczanie języka prawniczego dla klienta
Wielu klientów oczekuje dziś, że prawnik nie tylko zna przepisy, ale też potrafi je przełożyć na język biznesu. AI może w tym realnie pomóc.
Przykładowy prompt:
„Działaj jako prawnik biznesowy wyjaśniający zawiłe kwestie w prostym języku.
- Opracuj poniższe postanowienia umowy na dwa sposoby:
(a) bardzo prostym językiem – tak, aby zrozumiał je przedsiębiorca bez wykształcenia prawniczego,
(b) w formie krótkiego podsumowania ryzyk dla klienta.- Zastosuj przykłady z realiów polskiego biznesu (MŚP).
- Każdy fragment wypisz w osobnym punkcie: najpierw cytat z umowy, potem wyjaśnienie.
Oto treść klauzul: [WKLEJ POSTANOWIENIA].”
Tak przygotowane wyjaśnienia możesz potem dopracować i przesłać klientowi jako „nota wyjaśniająca” albo wykorzystać jako materiał do rozmowy.
3.4. Pierwszy szkic pisma – z jasną strukturą
AI nie powinno samodzielnie wysyłać pism czy pozwów, ale może służyć jako generator pierwszej wersji.
Przykładowy prompt:
„Jesteś aplikantem radcowskim przygotowującym projekt pisma przedsądowego do kontrahenta, który opóźnia się z zapłatą faktur za usługi IT.
Dane wejściowe:
– miejsce prowadzenia działalności: Polska, prawo polskie,
– strony: spółka z o.o. (wierzyciel) i jednoosobowa działalność gospodarcza (dłużnik),
– wartość sporu: ok. 150 000 zł,
– termin płatności przekroczony o 90 dni.
- Przygotuj projekt pisma w formalnym, ale rzeczowym tonie, z nagłówkami.
- Zawrzyj: opis stanu faktycznego, podstawę prawną, wezwanie do zapłaty, zapowiedź dalszych kroków (odsetki, postępowanie sądowe).
- Zwróć szczególną uwagę na zachowanie profesjonalnego, nieagresywnego języka.
- Na końcu wypunktuj miejsca w piśmie, w których powinienem doprecyzować dane (np. kwoty, daty, numery faktur).”
Taki draft przyspiesza pracę – zamiast zaczynać od pustej kartki, od razu przechodzisz do redakcji i doprecyzowania szczegółów.
4. Bezpieczeństwo i ograniczenia: jak używać AI odpowiedzialnie
Seria „AI dla Polskich Kancelarii Prawnych: LegalTech” nie byłaby kompletna bez omówienia ryzyk. Dobre prompty to nie wszystko – ważne jest, jakie dane w ogóle wysyłasz do narzędzi AI i jak weryfikujesz odpowiedzi.
4.1. Dane wrażliwe i tajemnica zawodowa
W polskich kancelariach szczególnie istotne jest:
- niewklejanie do otwartych narzędzi pełnych danych identyfikujących klienta,
- anonimizacja dokumentów (imiona, nazwy spółek, numery PESEL, NIP, adresy),
- sprawdzenie, jakie są warunki przetwarzania danych w stosowanym narzędziu,
- rozważenie wdrożenia on‑premise lub „enterprise” rozwiązań GenAI, jeśli kancelaria pracuje na bardzo poufnych sprawach.
Już na etapie promptu możesz przypomnieć sobie i zespołowi o zasadzie:
„Wklejaj tylko te dane, które mógłbyś spokojnie wysłać tradycyjną pocztą e‑mail poza kancelarię.”
4.2. Halucynacje i weryfikacja odpowiedzi
Modele GenAI potrafią formułować bardzo przekonująco brzmiące, ale błędne odpowiedzi. W prawie może to mieć szczególnie poważne konsekwencje.
Dlatego:
- traktuj AI jako asystenta, nie jako ostateczne źródło prawa,
- zawsze weryfikuj podstawy prawne i cytaty z orzeczeń w oficjalnych bazach,
- w promptach możesz wprost nakazać modelowi ostrożność, np.:
„Jeśli nie jesteś pewien odpowiedzi, wskaż, czego nie wiesz, zamiast zgadywać.”
4.3. Polityka korzystania z AI w kancelarii
Coraz więcej kancelarii w Polsce wprowadza własne, wewnętrzne polityki korzystania z AI, które obejmują m.in.:
- kategorie spraw, przy których AI można wykorzystywać, a przy których nie,
- zasady anonimizacji dokumentów,
- minimalne standardy weryfikacji odpowiedzi,
- obowiązek oznaczania w systemach wewnętrznych, że dany dokument powstał z udziałem AI.
Dobrze zaprojektowane prompty plus jasna polityka bezpieczeństwa to fundament odpowiedzialnego LegalTech w praktyce.
5. Jak rozwijać kompetencje promptowania w zespole prawnym
Promptowanie to umiejętność, którą można i warto systematycznie rozwijać – podobnie jak warsztat pisania pism czy sztukę zadawania pytań klientowi.
5.1. Wspólna „biblioteka promptów” w kancelarii
Skuteczna praktyka z polskich kancelarii:
- utwórzcie wspólny dokument (np. w wewnętrznym repozytorium),
- zapisujcie tam sprawdzone prompty: do analizy umów, do tworzenia draftów pism, do przygotowania streszczeń czy prezentacji dla klienta,
- przy każdym promptcie dopiszcie:
- typ sprawy,
- poziom skuteczności (subiektywnie),
- uwagi: co trzeba było ręcznie poprawić.
Po kilku tygodniach macie realnie przydatne know‑how LegalTech, które zostaje w organizacji, a nie tylko „w głowach” pojedynczych prawników.
5.2. Mini‑warsztaty i dzielenie się doświadczeniami
Zamiast długich szkoleń teoretycznych warto robić krótkie, praktyczne sesje w zespole:
- 30–45 minut raz na 2–3 tygodnie,
- każdy przynosi 1–2 zadania z ostatnich dni, w których używał AI,
- wspólnie dopracowujecie prompty, porównujecie efekty,
- spisujecie wnioski do biblioteki promptów.
Takie podejście pozwala naturalnie wpleść GenAI w codzienną pracę, zamiast traktować ją jako jednorazową „nowinkę”.
5.3. Łączenie promptowania z procesami kancelarii
Największy efekt uzyskasz, gdy promptowanie będzie powiązane z konkretnymi procesami w kancelarii, np.:
- onboarding nowych klientów (automatyczne tworzenie streszczeń dokumentów przesłanych przez klienta),
- przygotowanie spotkań (AI tworzy propozycję agendy i listę pytań do klienta),
- raportowanie (streszczenia spraw dla zarządu, wewnętrzne raporty dla partnerów),
- zarządzanie wiedzą (tworzenie zanonimizowanych case studies na podstawie zamkniętych spraw).
W każdym z tych procesów mogą powstać standardowe prompty, które z czasem dopracujecie jak wzory pism.
Zakończenie: promptowanie jako nowa kompetencja prawnika
Sztuczna inteligencja nie zastąpi prawnika, który rozumie kontekst biznesowy klienta, potrafi negocjować, oceniać ryzyko i brać za decyzje odpowiedzialność. Ale prawnicy, którzy opanowali świadome promptowanie, zaczynają pracować szybciej, wygodniej i z większą przewidywalnością efektów.
W ramach serii „AI dla Polskich Kancelarii Prawnych: LegalTech” promptowanie jest jednym z kluczowych klocków układanki. Obok analizy dokumentów, badań prawniczych czy zarządzania wiedzą, to właśnie umiejętność formułowania precyzyjnych poleceń decyduje o tym, czy GenAI będzie dla kancelarii realnym wsparciem, czy tylko ciekawostką.
Jeżeli chcesz, aby Twoja kancelaria wykorzystała pełen potencjał AI, zacznij od małych kroków: wybierz 2–3 procesy, w których AI może pomóc już dziś, przygotuj dla nich pierwsze prompty według schematu RACS i testuj je z zespołem. Za kilka tygodni możesz mieć zupełnie nowy, bardziej efektywny model pracy.
Jakie zadanie w Twojej praktyce prawniczej najbardziej prosi się o wsparcie AI? To dobry moment, żeby zaprojektować dla niego pierwszy, świadomy prompt.